Sản phẩm công nghiệp chủ lực trước thách thức và yêu cầu mới

Hiện doanh thu của ngành công nghiệp chủ lực Hà Nội đạt khoảng 200.000-220.000 tỷ đồng/năm, kim ngạch xuất khẩu gần 2 tỷ USD. Tốc độ tăng trưởng của nhóm này cao hơn 1,3-1,7 lần mức bình quân, đóng vai trò quan trọng thúc đẩy tăng trưởng công nghiệp thành phố.

Ngành công nghiệp chủ lực của Hà Nội đang tạo việc làm cho khoảng 80.000 lao động trực tiếp, đồng thời trở thành “trường thực hành” cho sinh viên kỹ thuật. Nhiều sản phẩm công nghiệp chủ lực đã tham gia chuỗi cung ứng Nhật Bản, Hàn Quốc, EU, Mỹ, đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế như CE, RoHS, ISO 13485, từng bước nâng vị thế sản phẩm “Made in Hanoi”.

Giai đoạn 2018-2025, nhiều doanh nghiệp đã mạnh dạn đầu tư CNC, robot, MES/ERP, từng bước tham gia chuỗi cung ứng toàn cầu. Tuy nhiên, bức tranh chung vẫn tồn tại không ít hạn chế: tự động hóa còn thấp ở nhóm doanh nghiệp nhỏ và vừa, tỷ lệ nội địa hóa mới đạt 10-30%, thiếu liên kết chuỗi, thiếu các cụm ngành chuyên sâu, đặc biệt là thiếu kỹ sư và công nhân kỹ thuật chất lượng cao.

Bước sang giai đoạn 2026-2030, các tiêu chuẩn ESG, CBAM, minh bạch chuỗi cung ứng sẽ trở thành “giấy thông hành” bắt buộc. Sản xuất thông minh, ứng dụng AI - IoT - MES/ERP thế hệ mới không còn là lựa chọn mà là tiêu chuẩn. Trong khi đó, phần lớn doanh nghiệp Hà Nội mới ở mức 1.0-2.0, đòi hỏi phải nâng cấp nhanh và mạnh.

Cùng với đó là áp lực cạnh tranh nhân lực ngày càng gay gắt. Dự báo mỗi năm Hà Nội thiếu 8.000-10.000 kỹ sư, trong khi doanh nghiệp FDI gia tăng thu hút lao động kỹ thuật cao, đặt ra thách thức lớn cho khu vực doanh nghiệp nội địa.

Định hướng nâng sức cạnh tranh sản phẩm chủ lực

Theo ông Nguyễn Công Cường, Phó Chủ tịch Hội Doanh nghiệp sản xuất sản phẩm công nghiệp chủ lực TP. Hà Nội (HAMI), ba xu thế lớn gồm: Tái cấu trúc chuỗi cung ứng toàn cầu; chuyển đổi công nghệ - sản xuất thông minh; các yêu cầu phát triển bền vững như ESG (môi trường, xã hội và quản trị), CBAM (Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon) đang tác động sâu rộng tới ngành công nghiệp nói chung và nhóm sản phẩm chủ lực nói riêng.

Để nâng cao năng lực cạnh tranh, giai đoạn 2026-2030, Hà Nội cần ưu tiên phát triển các ngành công nghệ cao như cơ khí chính xác, linh kiện điện tử, bán dẫn - vi mạch, dược - mỹ phẩm công nghệ cao, vật liệu mới; qua đó tạo hiệu ứng lan tỏa công nghệ, nâng chất lượng tăng trưởng và mở rộng hội nhập.

Bên cạnh đó là phát triển không gian công nghiệp theo mô hình cụm, hành lang, khu công nghệ cao, gắn với các trung tâm R&D, phòng thí nghiệm dùng chung, trung tâm đổi mới sáng tạo, nhằm rút ngắn chu kỳ đổi mới sản phẩm và thu hút dòng vốn công nghệ cao.

Sản phẩm công nghiệp chủ lực cần được định vị với 4 vai trò cốt lõi gồm: Lựa chọn doanh nghiệp dẫn dắt công nghệ; định hướng dòng vốn chất lượng cao; chuẩn hóa chuỗi giá trị ngành; gắn kết sản xuất, nghiên cứu và phát triển (R&D), chuyển đổi số, tăng trưởng xanh.

Điều chỉnh tiêu chí, tạo động lực thực chất

Năm 2025, Hà Nội có 35 sản phẩm của 28 doanh nghiệp được vinh danh sản phẩm công nghiệp chủ lực, trong đó 10 sản phẩm được công nhận Top 10. Tổng doanh thu của các doanh nghiệp này đạt khoảng 59.000 tỷ đồng, với 11 doanh nghiệp có doanh thu trên 1.000 tỷ đồng; nhiều doanh nghiệp nằm trong Top 500 doanh nghiệp tư nhân lớn nhất Việt Nam và sở hữu Thương hiệu quốc gia.

Tính chung giai đoạn 2018-2025, đã có 199 sản phẩm của 107 doanh nghiệp được công nhận sản phẩm công nghiệp chủ lực. Lực lượng này ngày càng khẳng định vai trò tiên phong, trụ đỡ và động lực cho phát triển công nghiệp Thủ đô.

Hướng tới tầm nhìn Hà Nội trở thành trung tâm công nghiệp công nghệ cao khu vực vào năm 2045, nhiều ý kiến đề xuất cần điều chỉnh tiêu chí sản phẩm công nghiệp chủ lực theo hướng lượng hóa năng lực công nghệ, bao gồm mức độ tự động hóa, robot, IoT, MES/ERP; năng lực R&D, sở hữu trí tuệ; tham gia chuỗi cung ứng quốc tế; tỷ lệ nội địa hóa và tuân thủ ESG. Sản phẩm công nghiệp chủ lực không chỉ dừng ở danh hiệu vinh danh, mà cần được coi là công cụ chiến lược điều tiết và dẫn dắt phát triển công nghiệp Thủ đô.

Đồng thời, cần linh hoạt tiêu chí doanh thu để phù hợp với doanh nghiệp công nghệ cao, bán dẫn, deeptech (công nghệ sâu); gắn tiêu chí với các ưu đãi thực chất về vốn, đất đai, mua sắm công, xúc tiến quốc tế; triển khai cơ chế đồng tài trợ cho chuyển đổi số và R&D.

Số liệu của Thống kê Hà Nội cho biết, 11 tháng năm 2025, chỉ số sản xuất công nghiệp của thành phố tăng 7,0% so với cùng kỳ năm 2024, trong đó công nghiệp chế biến, chế tạo tăng 7,2%; cung cấp nước và xử lý rác, nước thải tăng 6,7%; sản xuất và phân phối điện tăng 5,4%; khai khoáng giảm 1,6%. Đà tăng mạnh của ngành chế biến, chế tạo tiếp tục đóng vai trò là đầu tàu trong bức tranh công nghiệp của  Hà Nội, thể hiện sự phục hồi và phát triển rõ nét trong sản xuất và tiêu thụ sản phẩm.

Việc phát triển công nghiệp nói chung cũng như công nghiệp chủ lực tại Thủ đô nói riêng đã và đang được các cấp, các ngành từ Trung ương đến thành phố hết sức quan tâm. Trên cơ sở các Nghị quyết của Bộ Chính trị, UBND thành phố đã ban hành Đề án phát triển sản phẩm công nghiệp chủ lực thành phố Hà Nội đến năm 2020 định hướng đến năm 2025, Sở Công Thương Hà Nội đang tiếp tục tham mưu, xây dựng Đề án phát triển sản phẩm công nghiệp chủ lực đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045.

Đề án phát triển sản phẩm công nghiệp chủ lực TP. Hà Nội hướng tới mục tiêu phát triển các sản phẩm công nghiệp có sức cạnh tranh cao, mức tăng trưởng lớn, ổn định, phù hợp với xu hướng thị trường, đồng thời gắn với yêu cầu phát triển bền vững và bảo vệ môi trường, đảm bảo phù hợp với chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của Thủ đô.

Sản phẩm công nghiệp chủ lực là trụ cột quan trọng của chiến lược công nghiệp Hà Nội. Giai đoạn 2026–2030, cơ hội lớn nhưng yêu cầu khắt khe hơn. Với định hướng đúng đắn và nỗ lực doanh nghiệp, Hà Nội có thể trở thành trung tâm công nghiệp công nghệ cao khu vực vào năm 2045.

Với nền tảng chính sách ngày càng hoàn thiện, sự đồng hành của các hiệp hội và nỗ lực chuyển đổi của doanh nghiệp, sản phẩm công nghiệp chủ lực tiếp tục là trụ cột chiến lược trong nâng cao sức cạnh tranh công nghiệp Hà Nội, tạo đà để Thủ đô hiện thực hóa mục tiêu trở thành trung tâm công nghiệp công nghệ cao của khu vực vào năm 2045.