Trong kỷ nguyên của trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn và kinh tế số, yêu cầu phát triển đất nước nhanh và bền vững đặt ra cấp thiết hơn bao giờ hết. Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị đã xác định khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là trụ cột, động lực trung tâm, là đột phá chiến lược để kiến tạo tương lai phồn vinh, hạnh phúc cho dân tộc.

* Nhận thức rõ lợi ích chuyển đổi số mang lại

Phát biểu tại Diễn đàn “Tương lai Khoa học công nghệ, Đổi mới sáng tạo và Chuyển đổi số quốc gia” vừa diễn ra ngày 29/8, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng đã nhấn mạnh thông điệp có tính khai mở: “Đổi mới lần thứ nhất của chúng ta là Đổi mới năm 1986, mở ra kỷ nguyên hội nhập và phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Đổi mới lần thứ hai là đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, xây dựng hệ sinh thái mới, nơi doanh nghiệp, nhà khoa học, người dân và Nhà nước cùng tham gia kiến tạo giá trị. Đổi mới lần thứ nhất là thoát nghèo, đổi mới lần hai là thoát bẫy thu nhập trung bình trở thành nước phát triển có thu nhập cao. Đổi mới lần một lấy nông nghiệp, công nghiệp, gia công, lắp ráp làm động lực thì đổi mới lần hai lấy Khoa học công nghệ, Đổi mới sáng tạo và Chuyển đổi số làm động lực trung tâm để phát triển”.

Nghị quyết 57 xác định rõ quan điểm: “Phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia là đột phá quan trọng hàng đầu, là động lực chính để phát triển nhanh lực lượng sản xuất hiện đại, hoàn thiện quan hệ sản xuất, đổi mới phương thức quản trị quốc gia, phát triển kinh tế - xã hội, ngăn chặn nguy cơ tụt hậu, đưa đất nước phát triển bứt phá, giàu mạnh trong kỷ nguyên mới”. Muốn phát triển nhanh và bền vững, Việt Nam phải tận dụng tri thức, sáng tạo và công nghệ như những nguồn lực sản xuất quan trọng nhất. Đó là sự chuyển dịch mang tính căn bản trong tư duy phát triển: Từ dựa vào tài nguyên, lao động giá rẻ sang dựa vào khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Đây chính là nền tảng để đất nước bứt phá, tiến lên hàng ngũ các quốc gia phát triển.

Đánh giá về trụ cột chuyển đổi số, Giáo sư, Tiến sĩ Võ Xuân Vinh, Viện trưởng Viện Nghiên cứu kinh doanh, Đại học Kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh cho rằng, chuyển đổi số không chỉ là công cụ, mà còn là động lực để giải quyết thách thức xã hội, thúc đẩy hội nhập quốc tế, nâng cao sức mạnh cạnh tranh của quốc gia.

Thực tiễn cho thấy, nhiều doanh nghiệp và địa phương đã chủ động chuyển đổi số trên các lĩnh vực. Tổng Công ty cấp nước Sài Gòn (SAWACO) đã xây dựng hệ thống dữ liệu cấp nước, vận hành số hóa toàn diện, giúp giảm tỷ lệ thất thoát xuống mức thấp chưa từng có, đồng thời ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong chăm sóc khách hàng, nâng cao sự hài lòng của người dân. Đó chính là minh chứng rõ ràng cho lợi ích mà chuyển đổi số mang lại.

* Biến chuyển đổi số thành động lực phát triển

Phó Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh Ninh Bình Tạ Quang Phương cho biết, theo Kế hoạch chuyển đổi số năm 2025 của địa phương, với mục tiêu đưa Ninh Bình vào nhóm 15 tỉnh có chỉ số chuyển đổi số (DTI) cao nhất cả nước, nhiệm vụ chuyển đổi số của các đơn vị trong tỉnh không chỉ là cải thiện chỉ số, mà còn tạo không gian minh bạch, kết nối công khai tới các đơn vị, người dân. Tỉnh cũng khuyến khích cơ quan, đơn vị lựa chọn đối tác tin cậy để cùng triển khai các giải pháp đột phá. 11 doanh nghiệp công nghệ đã cam kết đồng hành, từ cung cấp giải pháp tổng thể đến đào tạo nhân lực số. Điều đó cho thấy, Ninh Bình đang quyết tâm đưa chuyển đổi số trở thành điều kiện tiên quyết trong phát triển địa phương.

Tại tỉnh Tây Ninh, chuyển đổi số đang diễn ra từng ngày, từng giờ, tới từng người dân thông qua phong trào “Bình dân học vụ số”. Phó Bí thư Tỉnh ủy Tây Ninh Nguyễn Thanh Hải cho biết, kỹ năng số là chìa khóa để người dân làm chủ công nghệ, hội nhập và phát triển bền vững. Từ Hội Nông dân hướng dẫn quảng bá nông sản trên sàn thương mại điện tử đến Hội Phụ nữ phổ biến thanh toán không dùng tiền mặt, lực lượng thanh niên trực tiếp “cầm tay chỉ việc” cho người dân tiếp cận dịch vụ công trực tuyến…, tất cả đang tạo nên một phong trào rộng khắp, gắn với Nghị quyết 57, lan tỏa mạnh mẽ tinh thần chuyển đổi số.

Với Đắk Lắk, tỉnh sau khi hợp nhất có diện tích lớn, địa bàn rộng, nhiều vùng sâu, vùng xa, đồng bào dân tộc thiểu số, chuyển đổi số vừa là thách thức, vừa là cơ hội để địa phương vận hành hiệu quả trong bối cảnh chính quyền hai cấp. Năm 2025, tỉnh Đắk Lắk đặt ra mục tiêu phủ sóng 5G trên địa bàn đạt 60%, năm 2030 đạt 100%; hoàn thành Dự án “Xây dựng hạ tầng chuyển đổi số 2021-2025"... Các địa phương duy trì, xây dựng hệ thống thông tin phục vụ quản lý, giải quyết thủ tục hành chính và tích hợp các dịch vụ y tế, giáo dục trên nền tảng số. Ứng dụng số được thiết kế dễ sử dụng, có thể tích hợp ngôn ngữ địa phương để bà con dân tộc thiểu số dễ tiếp cận. 2.665 Tổ công nghệ số cộng đồng với 15.970 thành viên sẽ bám sát thôn, buôn để hỗ trợ người dân cài đặt định danh điện tử, sử dụng dịch vụ công.

Nghị quyết 57 mở ra một hành trình mới cho khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số cũng như những nhiệm vụ cụ thể cho các địa phương nhằm biến chủ trương thành kết quả cụ thể, trở thành động lực phát triển của từng vùng đất. Trong bối cảnh toàn cầu đang cạnh tranh gay gắt về công nghệ, dữ liệu và nhân lực chất lượng cao, Việt Nam phải nhanh chóng nắm bắt cơ hội. Thể chế, chính sách cần tiếp tục hoàn thiện, hạ tầng số phải được đầu tư đồng bộ, nguồn nhân lực số cần được đào tạo bài bản, tinh thần sáng tạo của doanh nghiệp và người dân phải được khơi dậy mạnh mẽ.